soğuk savaş

• soguk savasin kendisinden degil de biraz da oncesinden bahsetmek lazim. sonradan cift kutuplu dunyanin super gucu haline gelen bu iki tarafa baktigimizda (amerika birlesik devletleri vs. sovyet rusya) ikisinin de koklu gecmisi olmadigini, ikisinin de son 200 yilda kurulup guclendigini ve tarih sahnesinde birden bire soz sahibi oldugunu goruyoruz. daha da ilginci iki ulkenin kurulus, yayilma ve guclenme surecinin cok benzer olmasi.
  
  bugunku abd'nin kurulusunun ilk temelleri 1607 yilinda bugunku virginia'da kurulan jamestown kolonisidir. ingilizlere ait bu koloni zaman icinde dallanip budaklanarak amerika birlesik devletleri adli voltrani olusturur. rusya'nin koku de 1400'lere kadar bir sehir devleti olarak kalan moskova devletine kadar gidiyor (europa universalis oynayanlar bilirler).
  
  zaman icinde amerika kendi topraklarinda batiya dogru yayilarak pasifik okyanusuna ulasmaya calisirken rusya da kendi topraklarinda doguya dogru yayilarak pasifik okyanusuna ulasmaya calisiyor. iki ulke pasifik okyanusuna ulastiginda da ortaya 2 tane taptaze super guc cikmis oluyor.
  
  iki tarafin tek benzerligi bu degil. iki devletin yayilirken topraklarina el koydugu insanlar da aslinda akraba. amerika kitada yasayan yerlilerin ve kizilderililerin topraklarina sulanirken rusya da orta asya, sibirya ve kuzeydogu asya'daki gocebe yerli kabilelerin topraklarina corekleniyor. iki taraf da topraklarini genisletirken gocebe yerlileri teknolojiyle altediyor, onlari hiristiyanlastirmaya calisiyor ve yaptiklari anlasmalari cesitli bahanelerle bozarak bu insanlara hakimiyet kuruyor.
  
  ustelik sibirya ve civarindaki gocebe topluluklarla kizilderililer'in genetik olarak akraba oldugunu da notlarimiza ekleyelim. bizde normalde geyik ve espri malzemesi yapilan "kizilderililer turkmus" goygoyunun asli kizilderililerin buyuk olcude sibirya ve civarindan gocen gocebe toplumlardan olusmasi seklinde. bundan 10-15 bin yil once buzul cagi yasanirken bugunku rusya'nin dogusuyla amerika'nin alaska'si arasinda kalan deniz donmustu ve sibirya'dan bir cok topluluk amerika tarafina gecmisti. o zamanlar millet tanimi olusmadigi icin bu kisilerin hangi milletten oldugunu bilemiyoruz ama iclerinde orta asyali milletlerin ve mogollarin oldugunu soyleyebiliriz.
  
  ilginctir ki sibirya'da yasayan yerli kabilelerle amerika'da yasayan kizilderililer sadece genetik akrabaliga degil ayni zamanda benzer kulture sahipti. bu iki milletin cadirlari ve kiyafetleri bile birbirine benziyordu. ayni zamanda dini inanis olarak da cok net benzerlikler vardi. bu yuzden amerikalilar kizilderililer'i baskiyla hiristiyanlastirirken ayni gunlerde pasifik'in diger yakasinda da aynisini rusya yapiyordu.
  
  bir tarafta rusya'nin zaman icinde yayilma haritasi: https://www.youtube.com/watch?v=0lhlwp6ruug
  
  bir tarafta abd'nin zaman icinde yayilma haritasi: https://www.youtube.com/watch?v=y9ja4w-bcwy
  
  aslinda iki ulkenin neredeyse sifirdan baslayip birden bire palazlanmasi, gocebe yerlileri ezip topraklarina el koymasi, pasifik okyanusunun iki tarafinda kendilerine yer edinmesi ve kisa sure icinde dunyada super guc haline gelmesi iyi bir film senaryosu olabilirdi cunku hikaye sanki bu iki ulkenin elinden birileri tutmus da birbirlerine rakip olsunlar diye yetistirmis gibi gozukuyor. hani rocky balboa'nin ivan drago'yla dovustugu bir film gibi sanki iki taraf da basindan beri bu karsilasma icin hazirlaniyordu ve onceden kader birligi etmiscesine soguk savasta bulustular gibi bir hava var. belki de evren gercekten bir simulasyondur ve bu da simulasyonun bir parcasidir.
  
  bir baska ilginc ayrinti da abd ile rusya'nin savaslarda hic karsi karsiya gelmemis olmasi. teknik olarak iki dunya savasinda iki ulke muttefik sayilabilir. bunun disinda abd'nin alaska'yi rusya'dan satin aldigi zaten herkesce bilinen bir bilgi. kisaca iki ulkenin dogusunu, gelismesini, yayilmasini ve 1900'lere gelisini inceleyince ortada o kadar cok ortak nokta var ki insan sasirmadan edemiyor.
  
  bak yine canim eu4 cekti. gideyim de biraz oynayayim. oregon devletini kurup kanada'ya dalacam.